Spiegelen versus coachen met honden

Het beroep coach is zeer populair de laatste jaren. Steeds meer mensen ontdekken dat zij vanuit hun eigen invalshoek andere mensen verder kunnen helpen op hun pad. Het inzetten van honden bij het coachen neemt daarin een zeer grote vlucht.

“Honden oordelen niet en nemen jou zoals je bent. Ze spiegelen wat jij laat zien, maar ook vooral op dat wat jij niet laat zien, dus op wat er onbewust in jou gebeurt.” Dit is ongeveer de samenvatting van de meeste verklaringen waarom honden zo effectief zijn in coaching. Het woord ‘spiegelen’ wordt vaak gebruikt. De hond spiegelt jouw gedrag en doordat jij jezelf in die spiegel ziet, word je je bewust van je gedrag en kun je stappen naar verandering zetten.

De woorden coachen en spiegelen worden door elkaar heen gebruikt, alsof het synoniemen zijn. En daar willen we graag in dit artikel bij stil staan. Want betekenen ze inderdaad hetzelfde of zit er verschil in?

Wat is spiegelen?

Voor het woord ‘spiegelen’ is binnen animal assisted interventions geen eenduidige omschrijving. Het vermogen van het dier om te reageren op wat jij niet wilt of kunt laten zien, wordt regelmatig genoemd. Ook dat dieren jouw emoties, gevoelens en twijfels overnemen en dat dit zichtbaar wordt in hun gedrag ten opzichte van jou wordt als spiegelen uitgelegd.

Wij hebben absoluut niet de illusie dat we de juiste omschrijving kunnen formuleren. We hebben wel een visie over ‘spiegelen’ door honden.

Mensen zijn zich voor slechts 5% bewust van hun eigen gedrag. Dus 95% van het eigen gedrag is vaak onbewust. In coachsessies kun je als coach teruggeven aan de coachklant wat je ziet wat hij doet. Je kunt daar vragen over stellen of aangeven wat het gedrag bij jou oproept en dat kan hem bewust maken van eigen gedrag.

Met het inzetten van honden tijdens coaching gebeurt er eigenlijk hetzelfde. De hond reageert op een bepaalde manier op de coachklant en die reactie roept iets op bij de klant. Wat er dan gebeurt, is, in onze visie, ‘spiegelen’. De hond reageert en wat hij laat zien in gedrag, doet iets met jou. Dat wat het met jou doet, dat is jouw spiegel.

Bewust worden door de spiegel

Door het gedrag van de hond, maar juist ook door de vragen en het benoemen van de coach, wordt de coachklant zich bewust van een gedraging, een patroon, een proces of een emotie. Hij krijgt inzicht in wat hem, vaak onbewust, bezighoudt.

Stel dat jij bij het praten over een bepaalde gebeurtenis steeds onrustig met je voet gaat bewegen. Daar ben je je dan vast niet bewust van. Maar als de coach dat benoemt of een hond staat opeens op om uit de buurt van jouw onrustige voet te komen, dan ‘zie’ jij jezelf. Dan realiseer jij je plotseling dat jouw voet onrustig bewoog. Dan zou het gevolg kunnen zijn dat je je gaat afvragen waarom dat is en dat je uitkomt bij de gevoelens die horen bij die gebeurtenis.

De hond èn de coach hebben jou gespiegeld. De één door weg te lopen van jouw bewegende voet, de ander door te benoemen dat het hem opvalt. Beiden hebben ‘gespiegeld’ op hun eigen manier.

Hoe spiegelt de hond?

Hoe spiegelt de hond? Dat is een vraag met vele antwoorden. Om de diversiteit te illustreren geven we een paar voorbeelden.

Voorbeeld: Lola spiegelt onzekerheid
Lola, de Labradoodle van Hond InZicht lag bij het begin van een nieuwe cursus midden in het leslokaal. Zodra het voorstelrondje begon, keek ze de groep rond. Toen stond ze op en koos iemand uit om bij te gaan zitten. Deze persoon bleek achteraf heel erg zenuwachtig te zijn en durfde zich bijna niet voor te stellen. Door Lola te aaien, durfde ze het wel. Lola voelde blijkbaar iets bij deze cursist en reageerde daarop. Het effect was dat de cursist zelfvertrouwen kreeg. De spiegel was het bewust worden van de cursist over haar eigen emoties en het effect van Lola.

Voorbeeld: Gizmo spiegelt behoefte aan regels
Gizmo van Take the Leash werkte met een coachklant en deed dat graag: door de tunnel lopen, liggen in de hoepel en onder een poortje door lopen. Toen hij op een bepaald moment náást de hoepel ging liggen, beoordeelde de coachklant dit als onvoldoende en ging ze druk uitoefenen op Gizmo. Ze wilde een beter resultaat. Gizmo liet zich vervolgens vallen en kwam niet meer in beweging. Doordat de coach terug gaf wat zij zag en vragen stelde over wat er gebeurde in het contact met Gizmo, werd de klant zich bewust van haar gedrag. Zij realiseerde zich dat voor haar altijd alles volgens de regels moest gaan en dat zij soms wat flexibeler zou willen zijn. Het gedrag van Gizmo hield haar een spiegel voor.

Keuzes maken na bewustwording

Als je je bewust geworden bent van je gedrag door de spiegel, kun je keuzes maken hoe je verder wil met dat gedrag. Wil je het eerst onderzoeken? Of weet je al direct dat je er vanaf wil, maar weet je nog niet hoe? Of ontdek je iets bij jezelf wat je niet wist en wat je juist fijn vindt? Waarbij dit inzicht wellicht ruimte schept op andere vlakken?

Feit is dat het spiegelen jou bewust heeft gemaakt van jouw eigen gedrag, patroon, gevoel en of proces. En dat jij daarmee aan de slag kunt gaan. Als je het zelf kunt oppakken is dat natuurlijk mooi, maar meestal heb je handvatten nodig of net wat meer inzicht om een volgende stap te maken. En daar is dan het moment dat de coach zijn rol verder op kan pakken. Want inzicht door spiegelen is één ding, er daadwerkelijk mee aan de slag gaan is een ander ding; namelijk coaching.

Wat is coachen?

De NOBCO (De Nederlandse Orde voor Beroepscoaches) houdt deze korte omschrijving aan “Coaching is die vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige partner de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen”.

Belangrijke woorden in deze omschrijving: Professionele begeleiding, gelijkwaardige partner, ondersteunen, zelfgekozen doelen.

Coachen is een vak, waarbij de coach een belangrijke rol speelt in het leerproces van de coachklant. Door de juiste vragen te stellen en te benoemen wat hij ziet, stimuleert hij de klant over eigen gedrag na te denken. Dit doet de coach zonder te adviseren, laat staan te sturen. De klant verkrijgt inzichten in zijn gedrag en kan keuzes maken hoe daar mee om te gaan.

‘Bewust bekwaam’ worden, vraagt om coaching
Waar je je eerst onbewust was van je ongewenste gedrag, wil je de stap maken naar bewust gedrag. Je wilt kiezen voor gedrag wat bij jou past, wat al in je zit maar er nog onvoldoende uit kan komen.

Met behulp van je coach volg je de leercurve van Maslow. Waar je eerst onbewust onbekwaam was, heb je daar nu wel zicht op en ben je ‘bewust onbekwaam’. Je wilt veranderen en leert nieuwe vaardigheden aan door kennis en inzichten. Door samen met je coach je verandering in gang te zetten, ga je andere keuzes maken en verander je. Je wordt bewust bekwaam. Door steeds meer te oefenen en je opgedane kennis en vaardigheden toe te passen, wordt jouw nieuwe gedrag steeds vanzelfsprekender. Tot je er niet meer bij na hoeft te denken. Dan ben je onbewust bekwaam. Voor dat onderdeel. Want deze leercurve komt telkens terug, bij vrijwel alles, ons leven lang!

De hond in coaching

In het coachproces van onbekwaam naar bekwaam kan de hond een geweldige ondersteuning bieden. Zowel door middel van spiegelen, alleen al door zijn aanwezigheid kan hij bij jou iets oproepen, wat je steunt, helpt of inzicht geeft, maar ook juist in praktische zin. Want als jij de hond meeneemt in een opdracht, dan kies je voor een bepaalde aanpak van de opdracht, maar je kiest ook voor een bepaalde benaderingswijze. En die keuzes zijn ingegeven door…? Door wat of door wie? Dat is iets voor jou om te onderzoeken samen met je coach.

Wat we eigenlijk zeggen met wat hiervoor staat, is dat de hond heel oneerbiedig gezegd een ‘middel’ is om jou inzicht te geven in jouw proces. Jij en de coach hebben een rol in èn de verantwoordelijkheid over de sessie, de hond is aanwezig en met zijn ‘performance’ ondersteunt hij het coachproces.

De hond als ‘middel’

Het klinkt wellicht naar, de hond als ‘middel’, maar het is absoluut een punt van aandacht voor ons. De hond mag èn kan geen enkele verantwoordelijkheid toebedeeld krijgen in een coachsessie. De hond is hond en dat is meer dan mooi. De coach is als professional verantwoordelijk voor de kwaliteit van het proces.

Dat de hond een mooie ondersteunende rol kan hebben, is een feit. Om te illustreren hoe die rol kan zijn, geven we twee voorbeelden.

Voorbeeld:Franka doorbreekt de weerstand
Franka, de Duitse herder van Hond InZicht, was mee naar een coachsessie van een team waar grote onenigheid was met de teamleden en de teamleider. Vijf collega’s die helemaal ‘klaar’ waren met elkaar. De teamleider was afstandelijk en hard, terwijl de teamleden hun emoties lieten zien en hun gevoelens probeerden te benoemen. Franka zat naar buiten te kijken en leek het team te negeren. Toen de coach benoemde wat ze zag gebeuren; verschil in gevoelens uiten en delen van emoties, kreeg de teamleider de wind van voren van de teamleden. De verwijten vlogen haar om de oren. Franka was omgedraaid en keek naar de groep. Toen de coach de gemoederen wat bedaard had, vroeg zij de teamleider naar haar gedachten over wat er zojuist gebeurd was. De teamleider bleef strak voor zich uitkijken en haalde haar schouders op. Franka kwam in een rechte lijn op haar aflopen, zette haar voorpoten op de rand van de stoel en likte de teamleider in het gezicht. Deze leek wakker geschud te worden en begon te huilen en vervolgens te praten. Franka bleef nog even bij haar staan en ging vervolgens verderop in de ruimte liggen. De coach pakte de situatie op en kon na deze doorbraak verder met werken aan begrip en vertrouwen in het team.

Voorbeeld:Ici kiest voor ècht contact
Ici van Take the Leash mocht om de beurt met twee deelnemers meelopen aan de riem van A naar B. De eerste deelnemer liep naar Ici toe, maakte contact en leidde haar mee. Er was een mooie verbinding te zien tussen de deelnemer en Ici en samen liepen ze van A naar B en terug.
Toen de tweede deelnemer met Ici van A naar B wilde lopen, ging Ici in de ankers. Ze wilde niet meelopen. De deelnemer verbaasde zich hier enorm over. De coach stelde de vraag wat er nu precies gebeurde en wat het verschil was met de vorige deelnemer waar Ici met duidelijk plezier meeliep. De deelnemer realiseerde zich plotseling dat zij geen contact met Ici had gemaakt bij het begin van de oefening. En ze ontdekte dat zij zich eigenlijk erg onzeker voelde op dat moment. De spiegel op gedragsniveau was dat de deelnemer geen contact had gemaakt met Ici, de spiegel op gevoelsniveau was haar onzekerheid op dat moment. Deze twee inzichten konden daarna in het coachproces verder uitgewerkt worden door de coach.

Spiegelen en Coachen horen bij elkaar.

Met dit artikel hebben we geprobeerd het verschil aan te geven tussen spiegelen en coachen. In onze ogen zijn het twee aparte aspecten van een coachtraject, weliswaar onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar wel degelijk anders.

Ook hopen we dat we een breder beeld hebben kunnen geven van het ‘spiegelen door honden’. Dat de spiegel niet door de hond wordt neergezet, maar dat zijn gedrag iets oproept bij de coachklant. En dat wat hij oproept, dat is de spiegel.
Hoe daar mee wordt omgegaan, is aan de klant met ondersteuning van zijn coach. Samen werken zij naar het einddoel toe. Al dan niet met hond.

Artikel 2017, geschreven door Marleen van Baal van Hond InZicht en Tanja van Doesburg van Take the Leash.